Handhaving op schijnzelfstandigheid

De wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) beoogt de arbeidsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer (lees: ZZP-er) te regelen en bestaat al sinds 1 mei 2016. De wet DBA kwam in de plaats van de VAR. Achteraf gezien vond iedereen die Verklaring Arbeidsrelaties eigenlijk best een prettige manier om een vrijwaring voor loonheffingen te regelen. De regering vond echter dat ZZP-ers, die werken als verkapte werknemers, moeten worden aangemerkt als werknemer. En dat de opdrachtgever van die verkapte werknemer dan kan worden gezien als werkgever en hiervoor loonafdrachten moet doen.

Als de arbeidsverhouding dusdanig is, dat de opdrachtgever (mede) verantwoordelijk is voor de wijze waarop de ZZP-er werkt, dan kan de opdrachtgever als werkgever worden aangemerkt. De Belastingdienst kan dan een aanslag in het kader van de loonheffing en SV-premies opleggen. Omdat er veel onduidelijkheid is over het begrip ‘zelfstandige’ is in de wet DBA opgenomen dat wanneer opdrachtgever en opdrachtnemer met én conform een modelovereenkomst werken de opdrachtgever voor deze loonheffing en eventuele boetes gevrijwaard is. Dat klinkt logisch, maar in de praktijk wordt regelmatig - en ongemerkt - afgeweken van wat er in de modelovereenkomst is geregeld. Ook zijn er legio situaties te bedenken waar een belastinginspecteur anders tegen aan kan kijken dan de opdrachtgever en opdrachtnemer zelf doen.

Voorbereidingen

De Belastingdienst is er nu al mee bezig dat er (hoogstwaarschijnlijk) per 1 januari 2025 gehandhaafd moet worden conform de wet DBA. Dan eindigt namelijk het zogenaamde handhavingsmoratorium (oftewel: alleen handhaven bij kwaadwillendheid). Of deze datum gehaald wordt, hangt mede af van de behandeling van het wetsvoorstel ‘Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden’ waar veel commentaar op is geleverd (onder meer door NOA). De Belastingdienst heeft een Handhavingsplan arbeidsrelaties opgesteld en er zijn extra werknemers aangenomen die voor de handhaving zullen worden ingezet. Ook is een werkgroep samengesteld die de toekomst van modelovereenkomsten moet verkennen. Volgens de Belastingdienst hebben modelovereenkomsten namelijk een beperktere werking dan door de markt gewenst en ervaren wordt. Er is ook een Landelijke detectiemodule gemaakt, waarmee geautomatiseerd wordt gezocht naar aanwijzingen voor, of een verhoogd risico op, een onjuiste kwalificatie van arbeidsrelaties.

Werken conform modelovereenkomst

Het is voor opdrachtgevers en ZZP-ers nog steeds belangrijk om met elkaar te bespreken hoe er wordt samengewerkt en of dit conform de Modelovereenkomst Afbouw gebeurt. Anders lopen opdrachtgevers stevige financiële risico’s. Fiscale naheffingen - maar ook belastingrente en boetes - kunnen flink oplopen als de Belastingdienst ingehuurde ZZP-ers als schijnzelfstandigen aanmerkt.

To do

Als je ZZP-ers inschakelt, is het belangrijk om deze relaties kritisch tegen het licht te houden. De Belastingdienst gaat namelijk dit jaar al “oefenen” om de wet DBA volgend jaar te kunnen handhaven. Wat kun je doen:

1. Check de Modelovereenkomst Afbouw waarin de opdrachten afgebakend zijn en de functie door ZZP-ers in zelfstandigheid kan worden verricht;
2. Controleer of je met ZZP-ers de actuele modelovereenkomst afbouw bent overeengekomen. Je hoeft geen papieren versie met formele handtekeningen te hebben, maar moet wel in een onderaannemingsovereenkomst, of in een mail met een opdrachtbevestiging, hebben verwezen naar de modelovereenkomst Afbouw. Het is belangrijk dat daarin het nummer en de beoordelingsdatum staan vermeld. Dat kan met de volgende tekst: “Deze overeenkomst is gelijkluidend aan de door de Belastingdienst op 29 september 2022 onder nummer 908202110378410 beoordeelde overeenkomst.”
3. Bespreek met zelfstandige onderaannemers of er situaties zijn die niet conform de Modelovereenkomst worden uitgevoerd en bedenk daar samen een oplossing voor;
4. Check of de ZZP-er een juiste inschrijving heeft bij de KvK, of de SBI code omschrijving correct is, of de ZZP-er een professionele bedrijfsuitstraling heeft, of hij een bedrijfs- en beroepsaansprakelijkheid heeft en eigen materieel gebruikt;
5. In onze sectoren verrichten ZZP-ers die worden ingehuurd veelal hetzelfde werk als de eigen werknemers. Let er dan op of er aanwijzingen/instructies worden gegeven hoe de ZZP-er het werk moet uitvoeren. Wie is verantwoordelijk voor het maken van fouten? En check of de ZZP-er ook werkzaamheden bij andere opdrachtgevers verricht;
6.  Als je met elkaar moet constateren dat er eigenlijk geen sprake is van zelfstandig ondernemerschap, bespreek dan of een voortzetting vanuit loondienstverband passender zou zijn.

Schijnzelfstandigheid

In de bouw en afbouw doen zelfstandigen vaak hetzelfde werk als werknemers. Een Belastinginspecteur kan zich dus afvragen of de ingehuurde ZZP-er een echte zelfstandige is. Een extra check op eventuele schijnzelfstandigheid is niet uitgesloten. Als een ZZP-er wordt beschouwd als een werknemer, dan kan de Belastingdienst een correctieverplichting of naheffingsaanslag opleggen. De boete kan oplopen tot 100% van het bedrag dat aan niet afgedragen loonheffingen en premies moet worden betaald. De boete valt nog hoger uit als bewezen wordt dat er opzettelijk is gehandeld. Als een ZZP-er tot werknemer is bestempeld, kan hij/zij vervolgens aanspraak maken op allerlei rechten. Denk aan arbeidsvoorwaarden uit de cao, zoals loondoorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming en een bij wet geregelde transitievergoeding bij beëindiging van de samenwerking. Naheffingen en boetes zijn dus vooral het risico voor de opdrachtgever, maar de ZZP-er loopt het risico om (met terugwerkende kracht) zijn ondernemersfaciliteiten zoals de zelfstandigenaftrek te verliezen.

Modelovereenkomst Afbouw

Gebruik de door de Belastingdienst goedgekeurde sectorale modelovereenkomst van 29 september 2022 (dus niet meer de versie uit 2016!).

FAQ

Op onze website hebben we veel gestelde vragen over de Modelovereenkomst Afbouw beantwoord. Handig om ook nog even door te nemen. Bekijk de FAQ met de antwoorden.