Hoe de afbouw in een conceptueel bouwproces past?

Onder leiding van dagvoorzitter Lieselore van Dijkhuizen gingen Ronald Hozemans (SIG), Mark van Houten (Gyproc), Rob van Groningen (Knauf) en Wuf Floors (Anhydritec) namens producenten in gesprek met een afvaardiging van afbouwprofessionals: Jan van den Heuvel, Theo Wouters en Sidney Haarmans. Voor hun brainstormsessie had het platformbestuur Pieter Huijbregts uitgenodigd, schrijver en oprichter van het Netwerk Conceptueel Bouwen. Ze lieten zich graag eerst helder uitleggen hoe de bouw volgens de voorvechter van conceptueel bouwen nu georganiseerd is. Daarmee kreeg iedereen hetzelfde vertrekpunt voor de discussie over de toekomst van de afbouw in dit proces. 

Nieuwe bouwconcepten worden flink opgeschaald

“Circulair en conceptueel bouwen gaat het laatste halfjaar ineens veel sneller dan verwacht”, geeft Huijbregts toe. Pieter leek jaren een roepende in de woestijn, omdat hij als een van de eersten overtuigd was van de voordelen die conceptueel bouwen kan bieden. “Ineens zijn we voorbij de early adapters en worden nieuwe bouwconcepten flink opgeschaald. Het heeft de tijd mee. Door de woningnood en het Klimaatakkoord, waardoor er verduurzaamd moet worden, is er eindelijk noodzaak. Om de doelen te halen, moet er sneller, goedkoper en met minder fouten worden gebouwd. Mijns inziens is dat mogelijk, maar alleen als er in de praktijk systematisch geordend wordt.”

Oneindig groot aanbod

Gedreven door technologie is het aanbod in de bouw in de afgelopen tientallen jaren oneindig vergroot. Er zijn heel veel specialisten gekomen en dat maakt het bouwen veel ingewikkelder. Wie maakt wat en waarvoor kiezen we? Maakten we rond 1850 woningen met een beperkt aantal bouwmaterialen zoals hout en stenen, inmiddels zijn er tal van bouwmaterialen bij gekomen die deels niet meer op de bouwplaats worden samengebracht maar in de fabriek. Denk aan vloeren, daken en kozijnen. Ook is de cultuur van een land een belangrijke speler in het bouwproces. Nederland is bijvoorbeeld echt een baksteenland. Dat verandert niet zomaar door een nieuwe toetreder op de markt met een bouwconcept zonder baksteen. Producenten zien grote verschillen in de afzet van producten in Nederland en bijvoorbeeld Duitsland. En tot nog toe werkt de markt zo, dat hoe dichter men bij het eindproduct komt, hoe regionaler de klant wenst te kopen. 

Een komen en gaan van specialisten

Huijbregts schetst pragmatisch de huidige bouw: “Vanuit mijn werkkamer heb ik dagelijks zicht op een kleinschalig woningbouwproject: de eerste maanden werden er door slechts enkele partijen zo goed als complete woningen uit de grond gestampt. Daarna begon het feest: een komen en gaan van bestelbusjes. De ene na de andere gespecialiseerde bouwer betreedt en verlaat het bouwterrein en komt minimaal nog zoveel keer terug. En ik weet uit jarenlange ervaring zeker dat de bouw aan de overzijde van mijn straat niet anders is dan een gemiddelde bouwplaats in Nederland. Het probleem is dat er allemaal prachtige oplossingen zijn, die allemaal nog net niet op of aan elkaar passen! Dat maakt dat er talloze specialisten nodig zijn om die aansluitingen te verzorgen.”

Modulaire systemen

De oplossing lijkt te liggen in gezamenlijke systeemafspraken, waarbij er voor wordt gezorgd dat de vloeren-, gevel- en dakmodule feilloos op elkaar aansluiten. Natuurlijk zijn er nog veel meer verschillende modules, maar het gaat er om dat er een geïntegreerd proces kan ontstaan. Voor afbouwers wordt de hamvraag wie er onderdeel wil worden van dat modulaire systeem. Het nadeel van zo’n systeem is namelijk dat je er in zit, of er uit ligt. Half meedoen is geen optie. Bovendien moet je er speciale competenties voor willen ontwikkelen. 

Ordenen en aansluitingen regelen

Gedurende de brainstormsessie realiseerden de platformleden zich dat de branche inzichtelijk moet krijgen welke modules er al geleverd worden én welke er nog meer kunnen worden gemaakt. Huijbregts tipte daarbij dat het belangrijk is om ‘de afbouwbril’ af te zetten: “Ga oplossingen aanbieden, in plaats van te denken welke producten je wilt verkopen. Die oplossingen vat je in een standaard module, waarna je er gezamenlijk voor zorgt dat architecten en woning- en duurzaamheidsadviseurs die oplossing in hun winkeltje willen verkopen. Want daar gaat het nog te veel mis: afbouwers hebben in nieuwbouw- en transformatieprojecten te weinig aansluiting bij de eindklant. Dat hoeft ook niet, als de verkoper jouw werk verkoopt. Maar dat gebeurt nu niet, omdat er geen geolied systeem is om conceptueel te bouwen. Het gaat pas werken als alle afbouwwerkzaamheden eerst modulair geordend worden. En ja, dat is eerst aanmodderen” meent Pieter Huijbregts, “maar van lieverlee wordt het een systeem dat werkt. Er moeten echter eerst wel een paar mensen opstaan die een regierol willen pakken, want anders komt het nooit van de grond. Een bouwbedrijf vindt het heel interessant om te kiezen voor systemen - modules - die op elkaar aansluiten, maar kiest die alleen als de modules bestaan.”

Gelijkwaardigheid & vertrouwen

Dat leidde tot nieuwe discussie onder de platformleden, want “hiervoor is gelijkwaardigheid en vertrouwen nodig om samen te werken.” Vragen die in de lucht bleven hangen waren: “Wie gaat het doen?” en “Wie zitten er in de ‘ja graag’ modus?” Hoe gaan we als afbouwsector daadwerkelijk veranderen en hoe maken we het praktisch? 

Afbouwgeneralist?

Want die essentiële vragen leidden ook tot bedenkingen over het huidige opleidingsaanbod in de sector: moeten we dan een opleiding voor afbouwgeneralist maken? En hoe snel verandert de markt, want de vraag naar traditioneel geschoolde ambachtsmensen is nu ook nog groot…

Kansen en bedreigingen

Daarbij kwam nog de discussie over samenwerken: nu maakt iedere producent zijn eigen systeem, maar in het nieuwe denken moet je met elkaar een module bedenken die in meerdere concepten toepasbaar is. Dit nieuwe denken vergt ook nieuwe samenwerkingsvormen, want hoe regel je samen dat het rendement netjes verdeeld wordt? Modulair (af)bouwen biedt kansen, en maakt de wereld ook kleiner. 

Pak de regie!

Voorlopige conclusie leek dat het in elk geval zinvol is om de huidige praktijk te ordenen en in theorie in modules op te delen. “Zorg dat je er samen regie over krijgt”, adviseerde de conceptueel bouwen voorvechter, “want de toekomst is al begonnen en gaat sneller dan wij in een middag tijd kunnen oplepelen!”