Checklist voor opdrachtgever en opdrachtnemer op het gebied van (schijn)zelfstandigheid
Alle afbouwbedrijven
aangesloten bij NOA
27 maart 2025

Checklist voorkomen schijnzelfstandigheid

Per 1 januari 2025 is het zogenaamde handhavingsmoratorium opgeheven. Dit betekent dat de Belastingdienst voortaan actief handhaaft op schijnzelfstandigheid op basis van bestaande wetgeving en jurisprudentie. Belastinginspecteurs hanteren bij hun beoordeling ‘een holistische toets’, waarbij zij het ‘beslis- en afwegingskader’ van de Belastingdienst gebruiken. Om zowel opdrachtgevers én opdrachtnemers in de afbouw- en natuursteenbranche hierbij te ondersteunen, hebben we een praktische online checklist opgesteld.

Aan de hand van korte vragen, die beantwoord kunnen worden met ‘ja’ of ‘nee’, kan een eerste inzicht worden verkregen of de samenwerking is gebaseerd op écht ondernemerschap, of dat er eigenlijk sprake is van een verkapt dienstverband. Na het invullen van de checklist krijgen opdrachtgever én opdrachtnemer uitleg en mogelijke aanpassingen, wanneer een gegeven antwoord kan duiden op schijnzelfstandigheid. Aan deze checklist kunnen geen rechten worden ontleend.

Samen invullen

Het is van belang dat opdrachtgever en opdrachtnemer (zzp’er) de checklist gezamenlijk invullen. Opdrachtgevers, die met meerdere zzp’ers werken, vullen de checklist dus voor elke afzonderlijke opdrachtnemer (zzp'er) in. Door gezamenlijk de samenwerking te beoordelen aan de hand van de checklist, krijgen zowel opdrachtgever als opdrachtnemer (zzp'er) een goede indicatie of de manier van werken wijst op een dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst) of op zelfstandig ondernemerschap.

Resultaten worden gemaild

Na het invullen van de checklist ontvangen zowel opdrachtgever als opdrachtnemer per mail de resultaten (eventueel met aanbevelingen). De compacte checklist is een handig middel om vervolgens samen goede afspraken te maken. Na het invullen van de checklist ontvang je ook een downloadlink voor een uitgebreide handreiking met praktijkvoorbeelden, praktische tips en adviezen (alleen voor NOA-leden).

Voorkom schijnzelfstandigheid: controleer direct of jullie samenwerking in lijn is met de geldende wetgeving en jurisprudentie.

Checklist voorkomen schijnzelfstandigheid etc.

Om er zeker van te zijn dat je geen robot bent, is het mogelijk dat het systeem je vraagt een eenvoudige optelsom te maken. Je moet dit antwoord dan verplicht geven om het formulier te kunnen verzenden.

  • 1. Aard en duur van de werkzaamheden
    • Maak samen de afspraak dat de zzp’er zorgdraagt voor meerdere opdrachtgevers, waardoor de opdrachtgevende partij niet de enige inkomstenbron vormt;
    • Zorg voor voldoende tijd tussen de verschillende opdrachten en beperk langdurige of fulltime inzet.
  • Opdrachtgever en zzp’er gaan voortaan werken met een opdrachtovereenkomst (zie voorbeeld bijlage Modelovereenkomst Afbouw, waarin de kwaliteit van het op te leveren werk helder beschreven staat, of door te verwijzen naar een relevante objectieve richtlijn, zodat de opdrachtgevende partij het resultaat kan toetsen. Wanneer het resultaat moet worden verbeterd, zal de zzp’er dit in eigen tijd en voor eigen rekening doen.
    • Als de zzp’er aanwijzingen nodig heeft om werkzaamheden uit te voeren, dan zal hij/zij zich eerst (middels de juiste scholing) specifieke werkmethoden eigen moeten maken.
    • Als de opdrachtgever aanwijzingen geeft om hiermee het werkproces te beïnvloeden; stop hier dan mee. 
  • 2. Manier waarop de werkzaamheden en werktijden zijn bepaald
  • Als de opdrachtgever met de klant afspraken heeft gemaakt over systeemopbouw en/of materialen, dan nemen partijen dit op in de opdrachtbeschrijving. De opdrachtnemer is zelf verantwoordelijk voor correcte verwerking van het afgesproken systeem en/of de producten. 
  • Als de opdrachtgever voor de opdrachtnemer bepaalt welke tijden er moet worden gewerkt, dan is er sprake van een gezagsverhouding. Als werktijden door de hoofdaannemer worden bepaald i.v.m. openstelling van de bouwplaats, dan wordt dit in de opdrachtbeschrijving vermeld. Binnen de gestelde openingstijden is de opdrachtnemer vrij om te bepalen wanneer er wordt gewerkt. 
  • Spreek samen af dat de opdrachtnemer in eigen (neutrale) kleding, met eigen gereedschap en persoonlijke beschermingsmiddelen werkt. Indien de opdrachtnemer om veiligheidsredenen bedrijfskleding van de opdrachtgever moet dragen, beperkt dit zich uitsluitend tot veiligheidsvoorschriften en heeft dit geen invloed op de zelfstandige uitvoering van de werkzaamheden. Leg dit vast in de opdrachtovereenkomst.
  • 3. Mate van inbedding van de werkzaamheden en de opdrachtnemer in de organisatie
  • Mogelijk is hierdoor de arbeidsrelatie te vergelijken met die van personeel. Het is belangrijk dat de opdrachtnemer níet structureel dezelfde werkzaamheden, op dezelfde manier en onder vergelijkbare omstandigheden doet. Zijn er meer vragen met nee beantwoord, dan is de kans groter dat dit kan wijzen op een arbeidsovereenkomst. 
  • Werkt de opdrachtnemer in de werkplaats of op kantoor van de opdrachtgever, dan kan dit wijzen op een arbeidsovereenkomst, tenzij de opdrachtnemer voor specifieke zaken wordt ingeschakeld waar personeel in loondienst niet capabel voor is. 
    • Maak afspraken wanneer de opdrachtnemer eigen materieel en gereedschap zal gaan gebruiken om werkzaamheden uit te voeren. Bij het gebruik van zeer specifieke machines kan ook een aparte gebruikersovereenkomst worden opgesteld (bijvoorbeeld CNC-machine, steiger, etc.). De zzp’er betaalt dan een vast tarief per uur voor het gebruik van het materieel.
    • Als er conform de Modelovereenkomst Afbouw wordt gewerkt, wat sterk wordt aanbevolen, dan kan er incidenteel gebruik worden gemaakt van gereedschappen en materieel van de opdrachtgever, alleen als die niet tot de normale dagelijkse gereedschappen en hulpmiddelen behoren voor de uitvoering van de werkzaamheden.
  • Hoe meer de opdrachtnemer is ingebed in de organisatie, hoe meer dit wijst op een arbeidsovereenkomst. Spreek bijvoorbeeld een apart moment af om de voorbereiding of voortgang van een project door te nemen, organiseer geen borrels of uitjes waar ook de opdrachtnemer voor wordt uitgenodigd, etc. 
  • 4. Wel of geen verplichting het werk persoonlijk uit te voeren
  • Als de zzp’er geen vrijheid heeft om te bedanken voor een opdracht dan wijst dit eerder op een arbeidsovereenkomst. Als er gewerkt wordt conform de Modelovereenkomst Afbouw - wat wij sterk adviseren - dan is daarin opgenomen dat opdrachtgever en opdrachtnemer onderhandelen over de opdracht.
  • Spreek samen af dat de zzp’er vrij is zich bij de werkzaamheden te laten vervangen door een andere onderaannemer. Voorafgaand aan de vervanging overlegt de zzp’er met de opdrachtgever wie de werkzaamheden namens hem uitvoert.
  • 5. Manier waarop afspraken tot stand zijn gekomen
  • De Modelovereenkomst Afbouw is een door de Belastingdienst goedgekeurde overeenkomst voor aanneming van werk. Alle geel gemarkeerde teksten mogen niet worden gewijzigd. Het is niet nodig en/of verplicht om een papieren versie met formele handtekeningen te hebben. Je kunt in een onderaannemingsovereenkomst, of zelfs in een mail met een opdrachtbevestiging, volstaan met een verwijzing naar de modelovereenkomst Afbouw. Belangrijk is dat je verwijst naar het nummer en de beoordelingsdatum. Dat kan met de volgende tekst: “Deze overeenkomst is gelijkluidend aan de door de Belastingdienst op 29 september 2022 onder nummer 908202110378410 beoordeelde overeenkomst.”
  • Als er niet gewerkt wordt zoals staat beschreven in de Modelovereenkomst Afbouw, of als er helemaal geen overeenkomst voor aanneming van werk met elkaar is gesloten, dan wijst de samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer meer op een arbeidsovereenkomst. 
  • Het is belangrijk dat opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen aantonen dat er onderhandelingsruimte is bij het aannemen van werk. Door per project een opdrachtbeschrijving te maken, waarin ook afspraken staan over de oplevering en prijs, duidt dit op een samenwerking op basis van ondernemerschap. 
  • 6. Manier waarop de beloning is bepaald en wordt uitbetaald
  • Als de opdrachtgever een bepaald gezag heeft over de opdrachtnemer, dan wijst dit meer op een arbeidsovereenkomst, dan op zelfstandig ondernemerschap.
  • Als de opdrachtgever automatisch de beloning aan de opdrachtnemer betaalt, of zelfs de facturen voor opdrachtnemer verzorgt, dan wordt verondersteld dat er een zekere macht bij de opdrachtgever ligt. De opdrachtnemer toont daadwerkelijk zelfstandig ondernemerschap als hij/zij zelf facturen verstuurd en actie onderneemt als er niet tijdig betaald wordt. 
  • 7. Hoogte van de beloning
  • Als altijd hetzelfde tarief wordt gerekend en de opdrachtnemer geen resultaatverplichting heeft, dan wijst dit op een arbeidsovereenkomst. Wordt er vaker met elkaar samengewerkt, onderhandel dan met elkaar over tariefstellingen voor diverse werkzaamheden; de afgesproken tariefstellingen worden opgenomen in de opdrachtbeschrijving als aanneemsom, waarbij de opdrachtnemer het verwachte aantal uren werk heeft doorberekend.
  • Zelfstandigen hebben geen vakantiegeld, doorbetaling bij ziekte of pensioenregeling. Ook moet er zelf worden zorggedragen voor gereedschap en vervoer. De opdrachtnemer zal financiële zekerheid in de tariefstelling moeten doorbelasten.
  •  *
  • De beloning van de opdrachtnemer is variabel, omdat dit sterk afhankelijk is van de duur van de opdracht en de tarieven die zijn afgesproken. Desalniettemin kan door de opdrachtgever worden verondersteld dat de opdrachtnemer geen zelfstandige verantwoording neemt voor verzekeringen en financiële zekerheid, als de beloning van de opdrachtnemer lager is dan de beloning van vergelijkbaar personeel in loondienst. 
  • 8. Mate waarin de opdrachtnemer commercieel risico loopt
  • Opdrachtnemer is verantwoordelijk voor de kwaliteit en het naleven van gemaakte afspraken. De zzp’er kan zich zodoende niet ‘ziek melden’ bij de opdrachtgever. Er zal zelf een vervanger worden geregeld. Opdrachtnemer overlegt voorafgaande aan de vervanging met de opdrachtgever wie de werkzaamheden namens hem/haar uitvoert.
  • Als er een inspanningsverplichting is afgesproken, in plaats van een resultaatverplichting, dan wijst dit meer op een arbeidsovereenkomst. Ga voortaan werken met een opdrachtovereenkomst, waarin de kwaliteit van het op te leveren werk helder beschreven staat, of verwijs naar een relevante objectieve richtlijn, zodat opdrachtgever het resultaat kan toetsen. Wanneer het resultaat moet worden verbeterd, zal de zzp’er dit in eigen tijd en voor eigen rekening moeten doen.
  • Met een aansprakelijkheidsverzekering laat opdrachtnemer zien verantwoordelijkheid te nemen voor mogelijke schade en is hij/zij verzekerd als er schade ontstaat doordat er een verkeerd advies is gegeven. Een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven/zzp is voor beide partijen gewenst. De NOA-verzekeringsdienst, ondergebracht bij Fidus, geeft graag vrijblijvend advies (ook aan niet leden). 
  • 9. Mate waarin de opdrachtnemer zich als ondernemer gedraagt of kan gedragen
  • Opdrachtgever gaat geen overeenkomst aan zolang opdrachtnemer zich niet heeft ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Opdrachtnemer zorgt voor een bedrijfsomschrijving in de KVK die past bij de uit te voeren opdracht(en).
  • Opdrachtnemer zorgt voor een professioneel mailadres. Ook heeft opdrachtnemer voor zijn onderneming een logo (tip: dit kan met de gratis software Canva zelf worden ontworpen). Dit logo komt terug op facturen die opdrachtnemer aan opdrachtgever stuurt. 
  • Een eigen website (of eigen goed gevulde bedrijfspagina op noa.nl) waaruit werkzaamheden, algemene voorwaarden en referentieprojecten blijken, geeft een goede indruk van de onderneming van opdrachtnemer. Ook de aanwezigheid op social media kanalen, waarop werkzaamheden en eindresultaten getoond worden en waaruit interactie met potentiële opdrachtgevers blijkt, wijst op de inspanningen die een zelfstandig ondernemer pleegt om opdrachtgevers te verwerven.
  • Deze checklist is ingevuld door:
  • naam@bedrijf.nl
  • naam@bedrijf.nl
  • Invuller is zich er van bewust dat de checklist is gebaseerd op de huidige wet- en regelgeving en algemene richtlijnen om zzp’ers en opdrachtgevers te helpen de samenwerking juridisch correct te organiseren en schijnzelfstandigheid te vermijden. De ingevulde checklist biedt geen garantie dat een specifieke samenwerking door de Belastingdienst of een andere instantie als zelfstandige dienstverlening wordt aangemerkt.
  •  *
  • Door op onderstaande verzendbutton te klikken, ontvangen opdrachtgever en opdrachtnemer mail van NOA met daarin een afschrift van de ingevulde checklist. In die mail vind je aanbevelingen en een link naar een uitgebreide handleiding om stap voor stap eventuele noodzakelijke aanpassingen door te voeren. 
Deel dit artikel:

Laatste nieuws