aangesloten bij NOA
Alles over de Safety Culture Ladder 2.0 (SCL)
Veilig werken begint bij bewustzijn. Binnen de bouw- en afbouwsector staat veiligheid hoog op de agenda. Steeds vaker verlangen grote opdrachtgevers, zoals ProRail, TenneT en Rijkswaterstaat, maar ook steeds meer grotere aannemers, aantoonbare inspanningen op het gebied van veiligheidscultuur. De Safety Culture Ladder 2.0 (SCL 2.0) - voorheen bekend als de Veiligheidsladder - biedt een praktisch en erkend raamwerk om veiligheid in organisaties tastbaar en meetbaar te maken. Wat houdt de SCL 2.0 precies in? Hoe werkt het? En wat betekent dit voor bedrijven in de afbouw?
Wat is de Safety Culture Ladder 2.0?
De SCL 2.0 is een beoordelingsmethode waarmee het veiligheidsbewustzijn en -gedrag in organisaties wordt geëvalueerd. De ladder bestaat uit vijf treden, die elk een ontwikkelingsfase van de veiligheidscultuur vertegenwoordigen. Hoe hoger een organisatie op de ladder scoort, hoe sterker het bewustzijn en de betrokkenheid op het gebied van veilig en gezond werken.
De focus ligt nadrukkelijk op gedrag en cultuur, niet enkel op procedures en systemen. De methode is geschikt voor alle sectoren - van bouw en techniek tot zorg en industrie - en wordt sinds 2023 aangeboden in de vernieuwde, sectorbrede versie SCL 2.0.
Waarom een vernieuwde versie?
De SCL 2.0 vervangt sinds 2023 de vorige versie uit 2016. Reden voor deze update was onder andere:
- Verschuiving van puntentelling naar een kleurenbeoordeling (groen, oranje, rood);
- Meer aandacht voor gedrag i.p.v. regels
- Betere uitwerking van hogere treden (4 en 5);
- Verwijdering van spoor-specifieke termen;
- Compactere en duidelijkere normtekst.
De vijf treden van de Safety Culture Ladder
| Trede | Benaming | Kenmerken |
| 1 | Pathologisch | Veiligheid wordt genegeerd of als last ervaren. Reacties alleen bij incidenten. |
| 2 | Reactief | Er wordt pas gehandhaafd na een incident. Beperkte verantwoordelijkheid. |
| 3 | Berekenend | Veiligheid is georganiseerd en vastgelegd, maar top-down gestuurd. |
| 4 | Proactief | Iedereen voelt zich verantwoordelijk voor veiligheid. Leren en verbeteren staan centraal. |
| 5 | Vooruitstrevend | Veiligheid is verankerd in alle processen. Er heerst openheid, vertrouwen en innovatie. |
Thema’s binnen de SCL 2.0
De beoordeling gebeurt op basis van vijf thema’s:
- Beleid en leiderschap
- Kennis en vaardigheden
- Primaire en secundaire processen
- Samenwerken met externen
- Leren en verbeteren
Voor elk thema wordt zowel het gedrag als de randvoorwaarden beoordeeld. Dat betekent: niet alleen wat er op papier staat, maar vooral wat mensen in de praktijk doen.
Wat betekent dit voor afbouwbedrijven?
De SCL 2.0 is zeer relevant voor bedrijven die:
- Deelnemen aan aanbestedingen, zeker bij overheden of grote aannemers;
- Samenwerken in ketens, waarbij veiligheid gedeelde verantwoordelijkheid is;
- Hun interne veiligheidscultuur willen versterken en ongevallen willen voorkomen.
Vanaf 1 juli 2026 wordt het minimumniveau voor aanbestedingen binnen de Governance Code Veiligheid in de Bouw (GCVB) verhoogd naar Trede 3. Vanaf dan is het populaire "Approved Self Assessment" niet langer voldoende. Vooral kleine en middelgrote bedrijven zullen zich daarop moeten voorbereiden.
Wat is er anders aan SCL 2.0?
- Beoordelingsmethodiek vernieuwd
Geen puntensystematiek meer, maar beoordeling op basis van groei-indicatoren. Zo ligt de nadruk op ontwikkelpotentieel. - Gedrag staat centraal
Randvoorwaarden zijn belangrijk, maar gedrag weegt zwaarder in de beoordeling. Alleen regels op papier zijn niet genoeg. - Breed begrip van veiligheid en gezondheid (V&G)
V&G omvat nu ook onderwerpen als psychosociale belasting, integriteit, cyberveiligheid, brandveiligheid, enzovoorts. - Betere rapportages
Elke audit levert een rapport op met scores per thema, inclusief concrete verbeterpunten en sterktes. - Sectorneutraal en toegankelijker
De ladder is nu breder toepasbaar, zonder spoorspecifieke jargon. NEN werkt bovendien aan een SCL Light voor kleine bedrijven.
De praktijk: hoe werkt een audit?
Een SCL-audit richt zich vooral op interviews, observaties en gesprekken op de werkvloer. Anders dan bij bijvoorbeeld ISO-certificeringen draait het minder om documentatie, en meer om de werkelijkheid in de organisatie. Dat maakt het proces persoonlijker en krachtiger – maar ook subjectiever.
Auditoren kijken naar:
- Leiderschap en voorbeeldgedrag
- Communicatie over veiligheid
- Betrokkenheid van medewerkers
- Hoe er geleerd wordt van incidenten
Certificatie is mogelijk vanaf Trede 2, en verloopt via geaccrediteerde instellingen.
Overgangsregeling en deadlines
| Datum | Verandering |
| 2024 | Overgangsjaar: certificatie mogelijk op zowel SCL 2016 als SCL 2.0 |
| 1 januari 2025 | Alleen SCL 2.0-certificering mogelijk |
| 1 januari 2028 | Alleen SCL 2.0-certificering zijn nog geldig |
Tips voor afbouwbedrijven die willen starten
- Begin met een nulmeting of zelfscan
Krijg inzicht in waar je organisatie staat qua veiligheidscultuur. - Betrek je team
Laat medewerkers meedenken en actief bijdragen aan verbeteracties. - Gebruik bestaande tools
Veel onderdelen van de VCA, ISO 45001 of je RI&E sluiten aan bij de SCL. - Plan vooruit
Bereid je nu al voor op de eis van Trede 3 in 2026.
Conclusie: van regels naar gedrag
De Safety Culture Ladder 2.0 is geen papieren tijger, maar een ontwikkeltool voor echte veiligheid op de werkvloer. Voor afbouwbedrijven betekent dit een kans om niet alleen veiliger, maar ook aantrekkelijker te worden voor opdrachtgevers. Door te investeren in een sterke veiligheidscultuur, investeer je in je mensen én in je toekomst.